U Crnoj Gori proglašen je narandžasti meteo alarm. Temperature u pojedimi mjestima već nekoliko dana veće su od 40 stepeni. Većina ljudi, posebno oni koji su starije životne dobi i hronični bolesnici teško podnose ovako visoke temperatute.
Žestoki toplotni talas koji je zahvatio veći dio Zapadne Evrope prizvao je uspomene na ljeto 2003. godine, kada je na kontinentu umrlo desetine hiljada ljudi.
Veoma vreli periodi nisu neuobičajeni u Evropi, ali je danas dodatna nedoumica prisustvo virusa korona koji je svijetu donio nove uslove života kojima se stanovnici svih kontinenata polako prilagođavaju.
Kako, dakle, toplotni talasi ubijaju i šta možemo da uradimo da se zaštitimo od dugih perioda visokih temperatura?
Ko je ugrožen
Broj ljudi izloženih ekstremnim vrućinama značajno se povećao u 21. vijeku.
Između 2000. i 2016. godine, broj ljudi izloženih jakim toplotnim talasima povećao se za oko 125 miliona, prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije (SZO).
U ovom periodu desio se veliki broj ekstremnih slučajeva, uključujući jedan 2003. godine, kada je od posljedica vrućine u Evropi stradalo 70.000 ljudi, i drugi 2010. godine, kada je došlo do 56.000 smrti tokom 44-dnevnog toplotnog talasa u Ruskoj Federaciji (podaci SZO-a).
Prema Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji „Starije osobe, bebe i djeca, trudnice, fizički i radnici koji rade na otvorenom, sportisti i siromašni skloniji su tome da više pate od vrućina”
Stariji, trudnice i djeca ugroženi su zato što im je imuni sistem slabiji.
Vrućina i tijelo
Kao toplokrvnoj vrsti, naša tijela se žestoko bore da održe unutrašnju temperaturu negdje oko 37 stepeni Celzijusa.
Kad se temperatura iz okruženja poveća, tijelo pokušava da otpusti toplotu.
„Ako se temperatura oko nas zadrži na duži period negdje oko zdrave unutrašnje temperature naših tijela, to onda postaje opasno”, kaže doktor Davron Mukhamediev, koordinator zdravlja za region Evrope pri Međunarodnoj federaciji Crvenog krsta i Crvenog polumeseca (ICRF).
Vrućina tjera srce da pumpa više krvi ka površini kože, odakle se toplota ispušta u vazduh. To je razlog zbog kog koža nekih ljudi izgleda crvenkasto u vrelim okruženjima.
Znojenje
Mi se mnogo i znojimo. Isparavanje za posljedicu ima hlađenje, ali efikasnost ovog mehanizma značajno se smanjuje ukoliko je temperatura okruženja ista kao temperatura kože ili je veća od nje.
„Temperature od preko 37 stepeni su posebno opasne. Čak i u danima kad je temperatura iznad 30 stepeni Celzijusa, trebalo bi da preduzmemo mjere da smanjimo izloženost vrućini. Vlažnost takođe igra veliku ulogu, jer kad je vlažnost vazduha velika, ljudima je teže da se znoje i ohlade”, kaže Mukhamadiev.
Reakcije na ekstremnu vrućinu uključuju simptome kao što su nesvjestica, glavobolja i gubljenje svijesti.
„Brzi skokovi u akumulisanoj vrućini zbog izloženosti uslovima toplijim od prosječnih narušava tjelesnu sposobnost da reguliše temperaturu i za posljedicu može da ima čitav niz bolesti, uključujući grčeve od vrućine, iscrpljenost, toplotni udar i hipertermiju”, kaže SZO.
Posledice po zdravlje
Prvobitna izloženost toploti može da izazove i oticanje i kožni osip.
„Kako se naša tijela više trude, krvni sudovi se šire i produžavaju, i tečnost može da ističe kroz njihove zidove. Zna se da to izaziva toplotni edem ili otekla stopala, gležnjeve i noge, kao što se to dešava nekima od nas”, kaže britanska vladina agencija Javno zdravlje Engleske.
Mješavina gubitka tečnosti od znojenja u sadejstvu sa nižim krvnim pritiskom može da dovede do ozbiljnijih problema.
Srčani udari
Ako je osoba izložena vrelini na duži vremenski period, povećavaju se šanse za smrtonosne srčane udare.
„Znojenje vodi do dehidracije, što smanjuje količinu krvi. Zbog toga srca pumpa jače kako bi cirkulisalo smanjenu količinu krvi po tijelu”, kaže Toni Stabs. On je izvršni direktor Australijske fondacije za srce.
„Za ljude sa srčanim oboljenjima i one sklone srčanom udaru, ove promjene mogu da preopterete srce i završe se srčanim zastojem”, dodaje on.
Toplotni udar
Pored toga što negativno utiče na kardio-vaskularni sistem, izloženost visokim temperaturama u dužem vremenskom periodu može da izazove i toplotni udar, koji zahtijeva momentalnu medicinsku intervenciju.
Toplotni udar izaziva otkazivanje hipotalamusa, predjela mozga koji kontroliše tjelesne funkcije kao što su znojenje.
Nacionalna zdravstvena služba, tijelo koje nadgleda sve zdravstvene službe u Velikoj Britaniji, kaže: „Toplotni udari nastaju ako tjelesna temperatura pređe 40 stepeni Celzijusa, sprječavajući da ćelije i tjelesni sistemi funkcionišu normalno.”
Kad hipotalamus otkaže, on nam oduzima našu sposobnost znojenja i stoga kontrolisanja tjelesne temperature.
„Oni kojima se to desi mogu da iskuse ubrzano disanje, glavobolju, letargiju, zbunjenost ili čak gubitak svijesti. Ukoliko im se ne ukaže hitna pomoć, to može da se završi otkazivanjem više organa i smrću”, kaže NZS.
Smrt
Svake godine hiljade ljudi iz zemalja od Indonezije do Meksika umire zbog zdravstvenih problema izazvanih vrućinom.
„Ljudi mogu da umru za nekoliko sati ukoliko je spoljna temperatura viša od 38-42 stepeni Celzijusa sa visokom vlažnošću, kad tijelo ne može da se privikne na te uslove”, kaže Mukhmadiev.
Smanjenje količine vremena provedenog u aktivnostima napolju, unošenje vode i pravljenje čestih odmora može da pomogne da se tijelo brzo oporavi.
„Smrt i hospitalizacija od vrućine može da se desi ekstremno brzo (istog dana) ili da ima odloženo dejstvo (nekoliko dana kasnije) i za posljedici ima ubrzanu smrt ili bolest kod već od ranije narušenog zdravlja, naročito u prvim danima toplotnog talasa”, kaže SZO.
Šta možete uraditi da zaštitite svoje zdravlje?
• Izbjegavajte vrućinu: klonite se sunca i ne izlazite između 11 prijepodne i 3 popodne (najtoplije doba dana) ako ste osjetljivi na dejstvo vrućine.
Kako izaći na kraj s toplotnim talasom
• Hladite prostorije koristeći roletne ili reflektujući materijal na prozorima.
• Tuširajte se hladnom vodom ili pravite hladne kupke i prskajte se hladnom vodom.
• Pijte mnogo tečnosti i izbjegavajte pretjerani unos alkohola – voda, mlijeko sa malo masnoće, čaj i kafa su dobre opcije.
• Nosite vrećastu odjeću koja vas hladi, kape i sunčane naočare ako ste napolju.
• Provjeravajte prijatelje, rodbinu i komšije koji su možda manje sposobni da se staraju o samima sebi.
bbc na srpskom (Izvor NHS UK)
